Vaskrs ili Uskrs?
Mnogi imaju jednu nedoumicu. Kako se pravilno kaže Uskrs, Vaskrs ili Voskres? Možemo reći da su sve tri riječi ispravne. “Vaskrs” je srpskoslovenski oblik i on pripada srpskom crkvenom i književnom jeziku. “Voskresenije” je ruskoslovenski oblik. Potiče iz staroslovenskog jezika ruske redakcije i on je danas u upotrebi u srpskoj crkvi.
Pravilno je reći i “Uskrs”, jer ovaj naziv pripada srpskom narodnom jeziku. Riječ je o nazivu koji je nekada davno nastao prilagođavanjem onoga što je izgovoreno u crkvama.
Zašto se farbaju jaja?
Bojena jaja se pominju prvi put u 12. vijeku, a kod nas tek negdde u 16. vijeku. Smatra se da je hrišćanska crkva ovaj običaj dosta kasno prihvatila.
Narod je postanak ovog običaja smestio još u vreme Hristovog vaskrsnuća. Postoji više legendi o ovome, po jednoj je na grobu Isusa Hrista nakon sahrane njegova majka, Djevica Marija, izašla je i ostavila nekoliko obarenih bijelih jaja. Kada je u nedelju Hristos vaskrsao, jaja na grobu su odjednom pocrvenjela, pa zbog toga u spomen hrišćani farbaju jaja crvenom bojom. Opet, druga legenda govori kada je Hrist vođen da ga razapnu na krst, narod je tom prilikom bacao na njega kamenje, koje se pretvaralo u crvena jaja.
Još jedna od legendi govori o Mariji koja je išla caru Tiberiju u Rim da objasni Hristovo vaskrsenje, a na poklon mu je donijela korpu jaja. Car nije vejrovao da je Hristos vaskrsao i rekao da bi to bilo kao kada bi ova jaja u korpi promenila boju. Marija je na to rekla “Hristos vaskrse” i sva jaja su postala crvena.
Crvena boja je simbol radosti, života i vaskrsenja. Zato su jaja najčešće farbana u crveno, ali i u ostale boje. Prvo kuvano jaje se boji u crveno i ono se u kući čuva do sledećeg Vaskrsa. Zovu ga “čuvarkuća”, “čuvar”, “strašnik”. Pripisuje mu se moć da brani ljude od bolesti i svega lošeg, čuva stoku i usjeve.
Od pravila da se na Veliki petak ne obavljaju nikakvi poslovi ipak postoje dva izuzetka – vjeruje se da je ovaj dan najbolji za kalemljenje voća jer se “primi sve što se tog dana nakalemi”, kao i da kuću valja malo pomesti metlom, a onda tu metlu baciti, a sa njom i svo zlo iz kuće i domaćinstva.
Vjeruje se takođe i da na ovaj praznik ne treba jesti koprive i ne pije se vino, jer se smatra da ono predstavlja Isusovu krv.