Mladi BeranaPrvomajski uranak

Danas se svetkuje Prvomajski uranak, kada je narodni običaj da se porani u prirodu, a uveče se tu uz logorsku vatru provodi noć. Najčešće se tokom uranka sprema neko jelo u kotliću ili na roštilju. Gotovo svaki grad ima svoja tradicionalna prvomajska izletišta, a najčešće su to zelene površine izvan grada.

U sjevernoj i centralnoj Evropi, noć uoči prvog maja se naziva Valpurgina noć (po svetoj Valpurgi). To je proslava plodnosti, prilikom koje se pjeva i pije do dugo u noć i pale se vatre.

Prvomajski uranak u paganskim i kasnije u narodnim ritualima, predstavljao je zapravo prelazak iz jedne u drugu polovinu tekuće godine. Zato je izvođen i ritual u kojem djevojka, koja simbolizuje Beltane, stoji nasuprot mladiću koji je prikaz Samhaina, Rogatog boga. Njih dvoje simbol su nadolazeće plodnosti, jer obilježavaju transformaciju Beltane od djevojke do plodne majke, koja će razmnožiti životinje, biljke i ljude.

Tako Prvomajski uranak nije, kako većina vjeruje, još jedna od komunističkih razbibriga koju je ustalio Josip Broz Tito, u svom omiljenom mjesecu maju. On je narodni običaj, po kojem Prvog maja treba ustati prije zore i otići u prirodu, sakupiti grane i zapaliti vatru. Treba tog dana pripremiti i neko jelo u kotliću, pa onda na ražnju ispeći neku životinju zaklanu prethodnog dana, kao žrtvu Stvoritelju. To bi bio pravi znak veličanja proljeća, cvijeća i prirode i zahvalnost na toploti i hrani.

Preci Evropljana, Kelti (kako to danas već mnogi istraživači tvrde), ovaj su dan nazivali Beltane, ili kasnije Beltanfest. U ranom srednjem vijeku, u noći između 30. aprila i 1. maja, ljudi bi odlazili u šume i igrali kolo oko Majskog drveta. I danas, u Timočkoj krajini gdje su se paganski običaji zadržali u svojoj izvornoj formi (koju čuvaju Vlasi), usred nekog planinskog sela postavi se drveni stub koji simbolizuje Majsko drvo, okiti se raznobojnim krpicama i slatkišima, pa se oko njega „viore“ djevojke držeći se za ruke i prizivajući šumske vile da im se pridruže.

Ovaj običaj je, tvrde antropolozi, ostavština vremena prije Hrista, koji se posebno praznovao sve do ranog srednjeg vjieka, kad je hrišćanstvo preuzelo primat. Tada su sveštenici ovaj rasprostranjeni ritual i na Balkanu i širom Evrope počeli da vezuju sa Sotonom i vješticama.

Prvomajski stub proglasili su faličnim simbolom, a djevojke koje su oko njega plesale optužili su da ne prizivaju šumske vile radosnice, već vještice. Ples, po pisanju najčuvenijeg antropologa Džona Frejzera, koji je u suštini bio ritual plodnosti, proglasili su nemoralnim i tvrdili kako se on obično završava seksom između osoba koje međusobno nemaju veze, već varaju i krše Božje zapovijesti.

Posebno su se rugali običaju da djevojke tokom plesa skidaju neku od raznobojnih krpica. Tvrdili su dogmatici da to vještice, plešući oko stuba, skidaju crvenu radi krvi, mada je stih koje su devojke pjevale bio „uzimam crvenu za zdravlje“. Ipak, rimokatolička inkvizicija i ukori vizantijske crkve na ovim prostorima nijesu spriječili djevojke da se i dalje okupljaju, skidaju krpice koje su kao amajlije čuvale cijele godine, i uzviču „ubrala sam zelenu, uzela sam za muža prirodu“, ili „uzela sam plavu, s neba sam skinula zvijezdu malu“.