Prema istraživanju koje je sproveo Centar za građansko obrazovanje (CGO), najtransparentnije opštine su Podgorica i Bijelo Polje, dok je najlošije ocijenjena opština Gusinje. To ukazuje da crnogorske opštine moraju mnogo više raditi na unapređenju transparentnosti svog rada, zaključuje se u Indeksu transparentnosti crnogorskih opština koji je objavio CGO.
Od ukupno mogućih 100 poena, po indikatorima istraživanja koje je sproveo Centar za građansko obrazovanje (CGO), prosječna ocjena transparentnosti crnogorskih opština za 2019. godinu je 40.76 poena. Dvije najtransparentnije opštine – Podgorica i Bijelo Polje – imaju nešto malo manje od tri petine mogućih poena, odnosno 58 poena. Najlošije je ocijenjena opština Gusinje sa 19 poena.
To ukazuje da crnogorske opštine moraju mnogo više raditi na unaprijeđenju transparentnosti svog rada, zaključuje se u Indeksu transparentnosti crnogorskih opština koji je objavio CGO.
“Za potrebe istraživanja, istraživački tim CGO-a izvršio je opsežan uvid u zvanične Internet prezentacije svih opština, a u skladu sa unaprijed pripremljenim metodološkim okvirom koji je u osnovi imao provjeru dostupnosti informacija i dokumenata od javnog značaja. Taj uvid je izvršen tokom januara i februara 2020.godine, uz napomenu da je nekoliko stavki dodatno provjereno tokom marta 2020.godine. Shodno tome, Indeks transparentnosti crnogorskih opština za 2019.godinu obuhvata podatke koji su se nalazili na sajtovima opština do navedenog perioda u kojem su istraživači provjeravali dostupnost dokumenata/informacija, a što znači da su moguća odstupanja ukoliko su informacije/dokumenti postavljani kasnije ili su se mijenjali sajtovi opština”, dodaje se u saopštenju.
Tražene informacije od javnog značaja su grupisane u šest tematskih oblasti: skupština opštine, budžet, borba protiv korupcije, dostupnost opštih informacija, javne nabavke, javne rasprave i javni konkursi. Svaka od navedenih oblasti sadržala je set pitanja koja su korespondirala sa prepoznatim potrebama građana i građanki, ali i organizacija civilnog društva u cilju uspješnog praćenja javnih politika na lokalu i korišćenja servisa lokalnih uprava.
Takođe, radi se o informacijama/dokumentima koji su definisani nizom zakonskih i podzakonskih akata i kao takvi bi morali biti lako dostupni. Kompletan spisak je uključio 61 pitanje sa maksimalnih 100 poena. Pitanja su nosila različit broj bodova, od 1 do 2 za informaciju/dokumenta koji postoje, a za polovične informacije/dokumente istraživački tim je dijelio broj poena u odnosu na to koliko od informacije/dokumenta nedostaje, dok je 0 poena bilo dato tamo gdje nije bilo nikakvih traženih infomacija/dokumenata u datoj oblasti.
Međutim, i ovakva situacija predstavlja određeni iskorak kod dijela opština u poređenju sa ranijim istraživanjima transparentnosti opština koje je CGO sprovodio, iako ona nisu bila detaljna i sistematična kao što je to Indeks transparentnosti crnogorskih opština.
Dodatno, vizuelno su sajtovi interesantniji i pregledniji nego ranije, a što korisniku olakšava pronalaženje informacija. Takođe, na većini sajtova istaknuta su određena pitanja od interesa javnosti. Te kategorije u formi zasebnih banera se nalaze na sredini ili sa strane, a uključuju budžet, javne nabavke, dokumenta, slobodan pristup informacijama, javne ustanove, itd. No, ključni nedostaci se identifikuju u sadržaju, odnosno nedostatku brojnih informacija i dokumenata, što otežava građanima i građankama mogućnost da se informišu o stanju u opštini i njenim dugoročnim planovima.
Kada se posmatra transparentnost opština kroz regionalni presjek, jug prednjači sa zbirnom prosječnom ocjenom od 43.40, slijedi centralni dio sa 41.16, pa sjeverni sa 38.42 poena.
Na transparentnost ne utiče da li je u opštinama na vlasti vladajuća koalicija na državnom nivou ili partije koje su na državnom nivou opozicija. Prosjek za opštine koje vodi opozicija je 40.80, odnosno 40.78 poena za one u kojima je na vlasti vladajuća koalicija sa državnog nivoa. Veličina i broj stanovnika opština nemaju poseban uticaj na stepen transparentnosti.
“Pitanje transparentnosti opština je, iako potcijenjeno, veoma značajano za efektivno suzbijanje korupcije, ali i za praćenje javnih politika na lokalnom nivou i pobošljanje servisa koje opštine pružaju građanima i građankama. Postoji niz informacija/dokumenata koje nijedna opština nije imala na svom sajtu. Na primjer, ni za jednu opštinu nema podataka kako su poimenice glasali odbornici tokom 2019.godine, koji su termini za prijem građana i građanki kod gradonačelnika/predsjednika opštine, koliko su sredstava opredjeljivali medijima u 2019.godini, ili kako se sprovode planovi integriteta i lokalni antikorupcijski planovi tokom 2019.godine jer tih izvještaja nema”, pojašnjavaju u saopštenju.
Ovakve prakse se moraju mijenjati kako bi građani i građanke, ali i ostali zainteresovani akteri, imali lako dostupnu i punu informaciju o radu opština. Takođe, time se prevenira bilo kakvo pogrešno tumačenje ili nerazumijevanje jer vakum u kojem nema zvaničnih informacija može kreirati probleme svim stranama, ali i rezultirati nepovjerenjem u sistem lokalnih samouprava.
Stoga, Indeks transparentnosti crnogorskih opština može biti mapa puta za one opštine koje žele da unaprjeđuju svoju otvorenost za zainteresovane strane. Naredna mjerenja će pokazati koliko su tome crnogorske opštine bile posvećene.
Opština Berane je u ovom istraživanju osvojila 40 poena, što je svrstava u kategoriju srednje transparentnih opština. Po oblastima, raspodjela poena je sljedeća: Skupština opštine – 8; Budžet – 7; Borba protiv korupcije – 9; Dostupnost informacija – 9; Javne nabavke – 3; Javne rasprave i javni konkursi – 4.
Sajt opštine Berane je dobro podijeljen po oblastima koje su potrebne za praćenje javnih politika. Međutim, nedostaju neki ključni podaci koji su od značaja za građane i građanke. • SKUPŠTINA OPŠTINE Od 10 traženih informacija/dokumenata na sajtu opštine Berane istraživački tim je pronašao pet – odluke Skupštine opštine Berane tokom 2019. godine (2 poena), rezultate glasanja sa tih sjednica (1 poen), dnevni red sjedeće sjednice (2 poena), spisak odbornika (2 poena) i informaciju o direktnim prenosima sjednica Skupštine opštine putem medija (1 poen). Na sajtu nema podataka kako su odbornici poimenice glasali na sjednicama tokom 8 7 9 9 3 4 Berane Skupština opštine Budžet Borba protiv korupcije Dostupnost informacija Javne nabavke Javne rasprave i javni konkursi 24 2019. godine, kao ni amandmana na prijedloge akata o kojima se raspravljalo i pratećih obrazloženja tih amandmana. Takođe, nedostaju podaci o pojedinačnim kontaktima odbornika i zapisnici sa sjednica.
• BUDŽET
Dio sajta koji se odnosi na budžet sadrži Budžet opštine Berane za 2019. godinu (2 poena), Izvještaj o izvršenju Budžeta za 2019. godinu (2 poena), Javni poziv za javnu raspravu o Budžetu za 2019. godinu (1 poen), Informaciju da je održana javna rasprava o Budžetu za 2019. godinu (1 poen) i Budžet za 2020. godinu (1 poen). Nedostaju obrazloženje Budžeta za 2019. godinu, vodič kroz budžet za građane i sam Budžet u mašinski čitljivom formatu. Dodatno, na sajtu nisu objavljeni izvještaj o javnoj raspravi o Budžetu i Završni račun Budžeta za 2019. godinu.
• BORBA PROTIV KORUPCIJE
U dijelu koji se odnosi na informacije o borbi protiv korupcije, na sajtu opštine Berane, građanima i građankama je dostupan sistem za prijavu nepravilnosti u radu odnosno kršenja zakona (2 poena), Etički kodeks za zapošljene (2 poena), Lokalni antikorupcijski plan za period 2018 – 2020. godina (2 poena), kao i informacije o platama funkcionera (1 poen). Dodatno, dostupan je i izvještaj o imovini predsjednika opštine za 2019.godinu (2 poena). Međutim, nisu dostupni podaci o mehanizmima za prijavu korupcije opštini Berane, kao i anonimnost prijava, ali ni izvještaj ili informacija o broju podnijetih i procesuiranih prijava za 2019. godinu. Pored toga, nisu dostupni Plan integriteta i Izvještaj o njegovom sprovođenju, Izvještaj o sprovođenju Lokalnog antikorupcijskog plana, informacije o platama službenika ni kontakt lica koje je zaduženo za postupanje po prijavama zviždača.
• DOSTUPNOST INFORMACIJA
Opšte informacije, shodno indikatorima postavljenim u istraživanju, koje su dostupne na sajtu opštine Berane su ograničene. Naime, od 15 traženih informacija/dokumenata dostupno je pet. One uključuju listu opštinskih inspekcija odnosno samo Komunalne inspekcije (1 poen), kontakt predsjednika opštine (2 poena), broj zapošljenih u opštini (1 poen), pregled odobrenih informacija shodno Zakonu o slobodnom pristupu informacijama (2 poena), Vodič za slobodan pristup informacijama (1 poen), i kontakt osobe za rješavanje po zahtjevima o slobodnom pristupu informacijama (2 poena). Nisu dostupni podaci o radnom vremenu opštine, postupanju po žalbama, predstavkama i prigovorima, a neme ni kontakt podataka predsjednika mjesnih zajednica. Takođe, nema naznačenog termina za prijem građana i građanki kod predsjednika opštine niti Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta. Nedostaju i Strateški plan razvoja opštine, Godišnji plan rada opštine, Izvještaj 25 o radu za 2019. godinu, ali i broj zapošljenih u javnim ustanovama i institucijama.
• JAVNE NABAVKE
Ovo je jedna od najlošije ocijenjenih oblasti kod opštine Berane, kad je u pitanju dostupnost podataka na sajtu, i nosi samo tri poena. Na sajtu postoji odjeljak koji je namijenjen javnim nabavkama (1 poen) i podaci o konkursima za javne nabavke (2 poena). Međutim, nema podataka o izabranim ponuđačima, sprovedenim javnim nabavkama u 2019. godini, Planu javnih nabavki za 2019. godinu niti izvještaja o njegovom sprovođenju.
• JAVNE RASPRAVE I JAVNI KONKURSI
Od sedam traženih informacija/dokumenata na sajtu opštine Berane su bile dostupne samo tri – podaci o sprovedenim javnim raspravama (2 poena), konkursima za dodjelu sredstava NVO u 2019. godini (1 poen) i rezultatima konkursa za dodjelu tih sredstava (1 poen). Podaci o o prijedlozima zainteresovanih strana, obrazloženjima za prihvatanje ili odbijanje istih, konkursima za dodjelu sredstava medijima i rezultatima istih u 2019. godini na sajtu nisu identifikovani. Ukupna ocjena je 40 poena.
Ovaj izvještaj je nastao kao dio projekta Smjestimo korupciju u muzej, koji realizuje Centar za građansko obrazovanje (CGO) u partnerstvu sa nevladinim organizacijama CeMI iz Podgorice, Bonum iz Pljevalja, UL-Info iz Ulcinja i Za Druga iz Petrovca, u saradnji sa Ministarstvom javne uprave i Agencijom za sprječavanje korupcije (ASK), a uz finansijsku podršku Delegacije EU u Crnoj Gori i kofinansiranje Ministarstva javne uprave.