Prema posljednjim podacima Eurostata Crna Gora ima jednu od najnižih stopa zapošljavanja nedavno diplomiranih studenata u Evropi, od svega 61,3 odsto, dok je ta stopa na primjer u EU 80,2 odsto.
Ovi podaci potvrđuju više puta ponovljen stav da je tržište rada u Crnoj Gori prezasićeno određenim zanimanjima i da ima previše diplomiranih studenata, dok s druge strane, nedostaju zanatlije, kadar u turizmu, građevinarstvu, industriji…
“Dinamika priliva visokoobrazovanog kadra, još uvijek, nije praćena istom ili donekle sličnom dinamikom tražnje, posebno nekih kvalifikacija, to za posljedicu ima povećanje broja nezaposlenih i teško zapošljivih lica. Ovakvi trendovi su imali za posledicu prezasićenost tržišta rada sa visokoškolcima posebno u oblastima privrede koja ne može tom dinamikom da apsorbuje novi kadar. Po podacima Zavoda za zapošljavanje evidentno je da je najviše nezaposlenog visokoobrazovanog kadra iz neproizvodnih zanimanja-ekonomista i pravnika”, podsjećaju u Privrednoj komori Crne Gore, piše portal CDM.
Prema njihovim riječima reforme obrazovnog sistema iz 2017. godine i uvođenje modela studiranja 3+2+3 u visokom obrazovanju će kao posljedicu imati produkciju velikog broja bačelor diploma od 180 ECST kredita, kvalifikacije nivoa obrazovanja VI Nacionalnog okvira kvalifikacija.
“Činjenica je da do sada ove diplome nijesu bile prepoznate na tržištu rada, a većina sistematizacija za visoko obrazovanje predviđa VII nivo obrazovanja, što znači da ukoliko se ovo ne promijeni, praktično svi student nakon završetka osnovnih studija bi trebali da nastave studije još
dvije godine da steknu diplomu mastera, odnosno VII2 kvalifikaciju nivoa obrazovanja. Takođe zakonska regulativa iz mnogih oblasti za obavljanje djelatnosti traži najmanje VII nivo, tj. najmanje 240 ECST kredita odnosno četvorogodišnje studije, kako u oblasti za rad u obrazovnim ustanovama tako i za dobijanje licenci za rad za tehničke oblasti, što dodatno usložnjava zapošljavanje kadrova sa osnovim studijama”, upozoravaju u PKCG.
Podatak da tražnja za visokoškolcima raste a istovremeno raste i broj nezaposlenih visokoškolaca na evidenciji Zavoda za zapošljavanja ukazuje na problem neusklađenosti ponude i tražnje.
Prema podacima Zavoda za zapošljavanje na dan 2. jul 2018. godine nalazilo se 42.737 nezaposlenih lica. Posmatrano prema kvalifikacionoj strukturi nezaposlenihdominantno učešće od 22.017 ili 51,5 odsto pripada nezaposlenim sa III, IV i V stepenom obrazovanja ( 24.012 ili 52,2 odsto), nezaposleni sa VI, VII i VIII čine 12,1 odsto ili 5.153 (14,2 odsto ili 6.542), a nezaposleni sa I i II -36,4 odsto ili 15.567 (15,439 ili 33,6 odsto).
Iz podataka Zavoda za zapošljavanje uočava se da najveći broj nezaposlenih odnosno preko 51,5 odsto pripada nezaposlenima koji imaju kvalifikacije kojima i pripadaju stručna i “zanatska zanimanja” a s druge strane najviše dozvola za rad stranaca je izdato za kvalifikacije nižeg nivoa obrazovanja.
Znači, ističu u PKCG, ovo ukazuje na potrebu za uvođenjem novih programa prekvalifikacija i dokvalifikacije domaće radne snage u cilju usklađivanja stanja na tržištu rada.
Istraživanje Privredne komore Crne Gore pokazalo da kada su u pitanju znanja vještine i komptenecije naših i studenata iz inostranstva mišljenja privrednika su podijeljena.
Naime 22,3 odsto anketiranih privrednika je stava da su kvalitetniji oni radnici koji su završili studije u inostranstvu dok 41,5 odsto anketiranih smatra da je to samo djelimično tačno. Samo sedam odsto privrednika smatra da kvalitetniju radnu snagu predstavljaju oni koji su školovali na crnogorskim institucijama visokog obrazovanja, dok 29,2odsto anketiranih nije do sada imalo priliku da zapošljava svršene studente sa inostranih fakulteta.
U PKCG smatraju da je u cilju unapređenja stanja na tržištu rada potrebno da se nastava u obrazovnim institucijama osavremeni, odnosno da se ponudi prenošenje znanja putem IT (Sugestije privrednika govore da je za 21. vijek dosadašnji vid nastave je dosadan i zastario).
Dalje zahtjevi privrednika se odnose na potrebi da se više radi na učvršćivanju sistema vrijednosti kod učenika (posvećenost poslu, radoznalost, želja za učenjem…). Takođe je potrebno da se poreskim olakšicama stimulišu privredni subjekti koji učestvuju u obrazovnom sistemu. U cilju unapređenja uslova učenja država treba da se postara da ukloni administarativne barijere za donacije i pomoći školama.
Takođe je neophodno preispitati sadržaj obrazovnih programa. (Kontinuirano preispitivati sadržaj nastave iz razloga što je i dalje u fokusu norma nastavnika a potrebe učenika.
Primjer: jezik najjače evropske ekonomije Njemačke, koji je maternji za više od sto miliona ljudi u Crnoj Gori uči zanemarljiv broj učenika i pored zahtjeva učenika i djece). Nastaviti sa modularizacijom programa i u srednjem i u visokom obrazovanju i razviti veći broj primijenjenih studija u visokom obrazovanju. Privredni rast je presudno važan za prosperitet jednog društva i njegovih članova, a on se temelji na kvalitetnoj i kompetentnoj radnoj snazi iz toga razloga je potrebno dalje raditi da se adekvatno uredi obrazovni sistem i prihvati kultura »društva koje uči« koja bi bila generator ekonomskog kulturnog i opšte-društvenog napretka.