U srednjem vijeku područje Berana je bilo poznato kao Budimlja. Bilo je od velikog ekonomskog, religioznog političkog znajača u srpskoj zemlji Raškoj. Mnoštvo manastira i crkava u blizini grada svjedoče o bogatom duhovnom životu tadašnjih Srba.
U Beranama se nalazi zadužbina Nemanjića Đurđevi Stupovi. Berane je kao gradsko naselje osnovano u drugoj polovini XIX vijeka.
Od jula 1949. do marta 1992. godine grad je nosio ime Ivangrad, po narodnom heroju Ivanu Milutinoviću (1901—1944).
U naselju Berane živi 8645 punoljetnih stanovnika, a prosječna starost stanovništva iznosi 34,9 godina (33,5 kod muškaraca i 36,2 kod žena). U naselju ima 3330 domaćinstava, a prosječan broj članova po domaćinstvu je 3,54.
Razvoju kulture u ovom kraju, sve do novijih vremena, osnovni pečat davala je Srpska pravoslavna crkva, odnosno ovdašnji manastiri: Šudikova, Đurđevi Stupovi i dr.
Posebnu ulogu u razvoju nauke imala je Beranska gimnazija, osnovana 1913. godine, iz čijih klupa je izašao veliki broj istaknutih kulturnih poslenika i naučnika. Među njima su pisci: Mihailo Lalić, Dušan Kostić, Radovan Zogović, Vlajko Ćulafić, kao i slikari: Jovan Zonjić, Mišo Popović i Aleksandar Rafajlović.
Opština Berane je jedna od najsiromašnijih opština u Crnoj Gori. Industrijska proizvodnja je veoma mala, jer su mnoga preduzeća tokom ’90-ih godina XX vijeka prestala s radom.
Znamenite ličnosti Berana su: Mojsije Zečević, Lekso Sajčić i Avro Cemović. Za počasnog građanina Berana 25. juna 2015. izabran je predsjednik Srbije Tomislav Nikolić.
Berane ima solidne uslove za razvoj sporta. Gradski stadion u Beranama je sa kapacitetom od 11 000 mjesta drugi po veličini stadion u Crnoj Gori, a izdvaja se i atletskom stazom. Najuspješniji sportski kolektivi u Beranama su RK Berane (prvaci Crne Gore 2007/08), STK Budim, bokserski klubovi Baćo King i Radnički, FK Berane, atletski klub i dr. Najpoznatiji sportisti iz Berana su bivši golman reprezentacije Srbije i Crne Gore Dragoslav Jevrić, fudbaler Stefan Babović, rukometašice Maja Savić (nekada najbolje lijevo krilo svijeta) i Aida Selmanović.