Isključenost u obrazovanju djece RAE populacije, do prije samo neku godinu iznosila je više od 60 posto, da bi tokom Dekade Roma taj procenat bio smanjen, ali je i danas izuzetno visok.
Kao i u svim ostalim oblastima života Roma, Aškalija i Egipćana, teško je operisati sa egzaktnim podacima o procentu pismenih pripadnika te populacije, ali je u Analizi sociološkinje doc. dr Jelene Raulović, navedeno da je prije samo nekoliko godina (2008) oko 80 posto RAE populacije bilo nepismeno, prenosi espona.me.
Ona je istakla da je stopa upisa romske djece u osnovne škole veoma niska i, prema analizi, iznosila je 36 posto, dok je kod ostalih građana bila izražena sa 86 posto. Prema rezultatima do kojih je Radulović došla, stopa upisanih učenika RAE populacije u srednje škole je još niža – svega 13 posto, dok procenat ostalih građana Crne Gore iznosi 83.
“Jedan od nabolnijih oblika isključenosti RAE djece je neopravdano usmjeravanje u „specijalne škole“. Skoro 80 posto djece u „specijalnim“ školama čine Romi iako u opštoj populaciji učestvuju samo sa oko tri posto”, istakla je Radulović.
Kao preporuke za smanjivanje i eliminisanje nepismenosti i zaostajanja u obrazovanju, ona predlaže nekoliko mjera, a prva je da država posebnim mjerama praćenja programa na obrazovanju Roma u potpunosti isprati neophodne rezultate.
Kao jednu od njih treba izdvojiti besplatnu dodjelu udžbenika za učenike romske populacije koju je, kao jednu od aktivnosti, država započela prije nekoliko godina.
Naime, tada su za 300. učenika RAE populacije do trećeg razreda osnovne škole na sjeveru države besplatno obezbijeđeni udžbenici, a ta aktivnost je proširena i za đake na jugu.
Te i slične aktivnosti daju evidentne rezultate, mada ne onakve kakve bi svi željeli.
To je pokazalo i nedavno istraživanje koje je sprovedeno u okviru projekta za aktivno učešće Roma i Egipćana, koje je sprovela Koalicija nevladinih organizacija Romski krug sa NVO Humanitarac, Ministarstvom za ljudska i manjinska prava, kao i opštinama: Herceg Novi, Nikšić i Berane.
Kako je saopštio Veselj Begenaj, koordinator NVO Koalicije Romski krug, od 2000. do 2002. godine bilo je oko 400 djece romske populacije u obrazovnom sistemu u Crnoj Gori, a sada ih je oko hiljadu i osamsto, što pokazuje da je učinjen vidan napredak, iako, kako je naveo, još nije na nivou koji bi željeli.
Tog mišljenja su i u NVO Enfants, koja se na sjeveru države bavi pitanjem poboljšanja uslova života RAE populacije.
Prema njihovim navodima, evidentan je sve veći broj djece koja se upisuju u osnovne škole, ali ono što je zabrinjavajuće predstavlja podatak da je njihov broj sve manji kako se prati broj učenika starijih razreda. Samim tim, naveli su iz te NVO, ni stanje sa njihovim brojem upisanih u srednje škole nije zadovoljavajuće, ali i na tom planu, kako su kazali, ima pomaka nabolje.