Protojerej-stavrofor Slobodan Jokić govorio je za naš portal o Vaskrsu kao najznačajnijem hrišćanskom prazniku i običajima koji prate nastupajuće dane.
Otac je posebano istakao značaj “tišine“ Velikog Petka kao i strožijeg posta u toku tog dana. U svom izlaganju kazao je da je Veliki Petak dan koji već najavljuje pobjedu čovjeka nad smrću. Na Veliki petak sjećamo se stradanja Gospodnjeg na krstu zarad nas ljudi i našeg spasenja. Postoji niz hrišćanskih običaja vezanih za ovaj dan kojima vjernici odaju počast i sjećaju se Hristove žrtve.
Čitajući riječi kojima otac opisuje značaj ovog dana prepliću se osjećanja tuge, zahvalnosti, pokajanja ali i neizmjerne radosti koju Veliki Petak suptilno najavljuje a koja će se u svom punom sjaju javiti na dan vaskrsenja Hristovog, u nedjelju.
“Veliki petak je dan žalosti, ali i uvod i priprema za najveći i najrodosniji praznik – Vaskrs.
Na sveti i Veliki Petak vršimo sjećanje na sveta i spasonosna i strašna stradanja Hristova. U trenutku kad je Hristos u mukama umirao na krstu, nad zemljom je bila tama, zavjesa u Jerusalimskom hramu koja je razdvajala svetinju od svetinje nad svetinjama pocijepala se na dvoje, od gornjeg do donjeg kraja. Čak i tada, poslije svih mučenja i ponižavanja koja je doživio, Hristos nije kleo, on je molio Oca svog nebeskog da oprosti ovim ljudima jer ne znaju šta čine. Iznad glave Hristove na krst su prikucali tablicu sa natpisom: “Isus Nazarećanin, car judejski”. Svake godine na Veliki petak Crkva oživljava u nama događaj Hristovog stradanja na krstu za ljudske grijehove. Tišina Velikog petka najavljuje već izvojevanu pobedu u kosmičkoj bitci Bogočoveka protiv Satane i smrti. Pravoslavni vjernici toga dana još strožije poste, nego u ostale dane Vaskršnjeg posta (Vaskršnji post počinje 7 nedelja prije Vaskrsa). U znak tuge i žalosti, na Veliki petak ne zvone crkvena zvona, vjerni se uzdržavaju od bilo kakvog veselja i proslava. Uveče na službi se iznosi plaštanica odnosno platno na kome je izobraženo skidanje Gospoda Isusa Hrista sa krsta i njegovo polaganje u grob i vrši se opijelo Isusu Hristu. Tada se narod poklanja Hristovom grobu i cjeliva plaštanicu. Plaštanica se postavlja na sredini hrama, na posebno ukrašen odar, koji predstavlja grob Hristov. Vjernici u najvećem redu i sa dubokim poštovanjem, prilaze Plaštanici i cjelivaju. Ona ostaje na sredini hrama do Vaskrsa. Veliki Petak je dan tišine”, kazao je otac.
Farbanje jaja kao jedan od najrasprostranjenijih hrišćanskih običaja unosi neizmjernu radost u dom. U tom procesu uživaju svi članovi porodice, a posebnu kreativnost pokazuju najmlađi. Sa dolaskom hrišćanstva jaje nije ostalo samo simbol ponovnog rađanja prirode već je postalo i simbol ponovnog rađanja čoveka.
“Farbanje jaja vrši se u spomen na događaj kada je sveta Marija Magdalina Mironosica (to je ona djevojka, koja je sa Presvetom Bogorodicom, neprekidno bila uz Hrista u toku njegovog golgotskog stradanja, i kojoj se Hristos prvoj javio po vaskrsenju), putovala u Rim da propovijeda Jevanđelje, i posjetila cara Tiberija. Tada mu je, u znak pažnje, kao novogodišnji poklon, predala crveno jaje, i pozdravila ga riječima: “Hristos Vaskrse”. Prvo jaje koje se skuva naziva se čuvarkuća i čuva se cijele godine. Farbanje jaja spada u najstarije, najzanimljivije i najrasprostranjenije hrišćanske običaje. Crvena boja simboliše Spasiteljevu, nevino prolivenu krv na Golgoti, ali je crvena boja istovremeno i boja vaskrsenja. Jer vaskrsenja nema bez stradanja i smrti. To je, dakle, prvenstveno boja hrišćana i crkve“
Veliki Petak je neodvojiv od Nedjelje Vaskrsenja. Samo vaskrsenje moglo je nagraditi ovoliko stradanje”, ističe otac.
Vaskrs je radost, nada i spasenje. Osjećaji topline i zajedništva u tim danima su posebno izraženi. Sa velikim ushićenjem naš narod dočekuje ovaj praznik. Hristovo vaskrsenje, nakon njegovog strašnog stradanja, daje nam smjernicu kojim putem treba ići. To je nesumljivo put ljubavi i stradanja zarad ljubavi.
“Vaskrsenje Gospoda Isusa Hrista, Vaskrs – hrišćanska Pasha je najveći događaj u istoriji i najveći hrišćanski praznik ili bolje reći dan svih dana, slavlje svih slavlja i praznik svih praznika. Toga dana je Gospod Isus Hristos vaskrsao iz mrtvih, pobijedio smrt i svim ljudima od Adama i Eve do poslednjeg čovjeka na zemlji darovao vječni život. Zbog značaja ovoga praznika, svaka nedjelja u toku godine posvećena je Vaskrsu i svaka nedjelja je mali Vaskrs. Najranije može da padne 4. aprila, a najkasnije 8. maja po novom kalendaru. U cijelom hrišćanskom svijetu je običaj da se ljudi za Vaskrs darivaju i kucaju kuvanim obojenim i šarenim jajima, na kojima se crtaju hrišćanska obilježja ili ispisuje pozdrav: „Hristos Vaskrse! Na dan Vaskrsenja Crkva na svim hramovima dugo zvone sva zvona koja najavljuju veliki praznik a u Crkvi se pjeva: „Ovo je dan koji stvori Gospod, radujmo se i veselimo se u njemu.“ Cijela nedjelja po Vaskrsu naziva se Svijetla nedjelja, a crkvene pjesme koje se tada pjevaju, pune su radosti i veselja, pjevaju se čak i u tužnim prilikama, na pogrebu, ako bi se desio te nedjelje. Hristovo slavno Vaskrsenje je prvina i predokus opšteg Vaskrsenja! Događaj Vaskrsenja je temelj naše vjere. Od Vaskrsa do Spasovdana se ljudi pozdravljaju riječima: Hristos vaskrse – Vaistinu vaskrse”, kaže otac Slobodan.
J.P.
