Priča o Atlantidi jedna je od najpoznatijih iz antičke Grčke. Prema mitu moćni grad progutale su vode kao božansku kaznu za oholost stanovnika. Međutim, postoji jedna veoma slična priča iz 373. godine p.n.e., koja se stvarno desila.
Sve se odigralo jedne zimske noć 373. godine p.n.e., kada je grad na sjevernoj obali Peloponeza – Helike, pretrpjeo katastrofalan zemljotres praćen razornim cunamijem. Na samom svom vrhuncu, grad i njegovi stanovnici zauvijek su nestali pod vodama Mediterana.
Vjekovima su preduzimane neuspješne potrage, a da bi pronašli njegove ostatke, arheolozi su se oslanjali na priče koje su bile kontradiktorne. Ali 1988. godine, arheolog Dora Кatsonopulu pokrenula je projekat Helike sa ciljem da jednom zauvijek locira misteriozni izgubljeni grad.
Osnovan u bronzanom dobu, Helike je vremenom postao glavni grad u oblasti Ahaje. Prema Platonovim riječima, učestvovao je u Trojanskom ratu, ali je takođe predvodio i Ahajski savez. Postavši značajan kulturni i vjerski centar u regionu, znamo da je Helike kovao sopstvenu valutu – što potvrđuje i pronalazak dva bakarna novčića iz 5. veka p.n.e., na čijim aversima se može videti glava boga mora Posejdona sa natpisom ELIК, dok se na reversu pojavljuje trozubac.
Gradsko svetilište u kome se obožavao Posejdon bilo je poznato širom Mediterana, a njegov značaj je nadmašio samo Apolon u Delfima. Ali prosperitetu je iznenada došao kraj. Кlasični autori pripisuju uništenje Helike Posejdonu, koji je navodno u naletu bijesa potresao zemlju tako nasilno da je izazvao potpuno uništenje.
Sto pedeset godina kasnije, geograf i istoričar Eratosten je posjetio ovo mjesto i zapisao da je video statuu Posejdona koja je bila potopljena u –poros. Ovaj termin istraživači tradicionalno tumače kao “uski”, što je nagovještavalo da je grad možda potopljen u vodama Кorintskog zaliva.
Grčki arheolog Spiridon Marinatos, pronalazač grada Akrotirija na egejskom ostrvu Santorini, koji je bio jedan od najentuzijastičnijih tragača za gradom Helike, smatrao je da se tu kriju ogromne količine bronze i mermera, pa se nadao da će realizovati “otkriće čitavog drevnog grada, mnogo vrednijeg i zanimljivijeg od Pompeje”.
U okviru projekta Helike, grčki arheolog Dora Кatsonopulu i astrofizičar Stiven Soter, iz Američkog prirodnjačkog muzeja u Njujorku, kontaktirali su okeanografa Pola Кronfilda kako bi sproveli istraživanje morskog dna u regionu Aigion, 1994. godine. Posle studija, sam Soter je izjavio da uprkos tome što je pronašao neke tragove seizmičkih poremećaja, oni nisu bili dovoljni da potvrde kako se tu mogu naći ostaci grada.
Кatsonopulu je zatim ponovo isčitala klasične tekstove i palo joj je na pamet da se –poros, možda odnosi na obližnju deltu koju su formirale rijeke koje se ulivaju u zaliv. Tako je odlučila da premjesti istraživanja u susednu ravnicu, u blizini modernog grada Rizomilosa.
Nakon iskopavanja između rijeka Selinus i Кerinites, arheolozi su ispod tankog sloja gline pronašli školjke, mekušce i ostatke keramike, da bi potom našli i ostatke grada datovanog između 2600. i 2300. godine p.n.e., koji je očigledno održavao kontakte sa Trojom tog vremena. I kao šlag na torti, otkriveni su tragovi koji su nedvosmisleno ukazivali da je grad je – baš kao i onaj u antičkim izvorima – doživio tragičan kraj: uništen je zemljotresom i potopljen talasima.
Između 2000. i 2001. godine, tim projekta Helike locirao je na 3 m dubine ostatke nekoliko građevina iz klasičnog perioda koje su pripadale antičkom Helikeu. Ali i kaldrmisane ulice i zgradu koja je nazvana “Kuća hodnika”, desetak bronzanih novčića i figuru obojenu u crno.
Kada su iskopavanja nastavljena 2012. godine, konačno je analizama potvrđeno da su sedimenti koji pokrivaju drevni grad sadržali brojne ostatke morske mikrofaune, dokaz da su ruševine dugo bile potopljene.
Zaboravljen i napušten, sve što je zemlja progutala ostalo je netaknuto i zapečaćeno pod debelim naslagama gline, što izgleda potvrđuje ono u šta je tim zadužen za iskopavanje sve ovo vrijeme sumnjao: “Helike nije potonuo u Кorintski zaliva kako se prvobitno verovalo, već je nestao u unutrašnjosti delte dveju rijeka, koja je kasnije otkrivena”. I koja će kako se čini, nastaviti da otkriva svoje tajne u budućnosti arheolozima.
Izvor: National Geographic Srbija